Nieuwe gentechnieken helpen de voedselvoorziening niet vooruit

Blog

door Bertus Buizer (Buizer Advies)    –  24 februari 2017  –  update 22 mei 2017  –

Nieuwe gentechniek is ook gentechniek, en daarom taboe bij belangrijke pootgoedklanten van Nederland. Laat Nederland de kans niet verspelen te voorzien in de groeiende vraag naar gentech-vrij voedsel.

Het aardappelhandelshuis HZPC overweegt om onderzoek met nieuwe gentechnieken buiten de EU te doen, meldde Boerderij op 15 februari. Gerard Backx (directeur HZPC) maakte deze overweging kenbaar op de themadag Aardappel van Landbouwbeurs Noord- en Centraal-Nederland (LNCN) die op 15 februari in Dronten plaatsvond.

In Europa vallen nieuwe gentechnieken onder de bestaande wetgeving voor genetische modificatie (gmo). Het gaat hier vooral om cisgenese en CRISPR-CAS9. Daarbij is in tegenstelling tot oudere vormen van biotechnologie geen sprake van transgenese, want overbrenging van soortvreemd DNA speelt hier niet. Maar bij beide nieuwe technieken wordt wel genetische modificatie toegepast. Want er wordt ook hier, anders dan bij klassieke veredeling, gesleuteld aan het DNA, waardoor eigenschappen die van nature in de betreffende plant voorkomen via een onnatuurlijke weg veranderen.

Phytophthora resistentie

De toepassing van nieuwe gentechnieken in de plantenveredeling is dan misschien minder ingrijpend voor het DNA van de plant dan de oudere vormen van biotechnologie en de resultaten van een eerste WUR-proefveld van bijvoorbeeld cisgenese (project DuRPh 2013) ‘veelbelovend’ wat betreft de resistentie van aardappelen tegen Phytophthora infestans (de aardappelziekte), de vraag is wat mij betreft of de Nederlandse agrarische sector hier baat bij heeft. Eigenlijk wil HZPC, zo stel ik mij voor, graag via cisgenese bestaande rassen die al goed bij de consument liggen resistent maken tegen de gevreesde aardappelziekte en met behulp van CRISPR-CAS9 misschien zelfs wel nieuwe resistente rassen ontwikkelen. Want met klassieke verdeling ben je zo 15 tot 18 jaar verder als het om een nieuw resistent ras gaat.

Biologisch aardappelgewas, Noordoostpolder, juli 2013 Bron: BioRomeo

Goed imago op spel

Met een eventuele overstap naar nieuwe gentechnieken riskeren wij ons goede imago te verliezen, met name in Rusland en Noord-Afrika (o.a. Algerije), waar genetische modificatie taboe is.

Behalve ons imago raakt ook onze marketing strategie voor de ontwikkeling en afzet van ons hoogwaardig uitgangsmateriaal vertroebeld, terwijl de markt voor gmo-vrij voedsel wereldwijd groeit, ook in de VS. Het wordt dan steeds moeilijker om ons te onderscheiden.

De nieuwe gentechnieken cisgenese en CRISPR-CAS9 zijn echt niet het Ei van Columbus. Eerder het Paard van Troje. De resistenties tegen ziekten zijn slechts tijdelijk en de aardappelen worden duurder door patenten. Er rusten inmiddels al meerdere dure patenten op CRISPR-CAS9. Daar zit dus ook een flink prijskaartje aan voor de veredelingssector en dus ook voor de boeren en tuinders. Zeker voor de vele kleine boeren in de wereld (voor zover die niet door de Bill & Melinda Gates Foundation worden gesteund) die nog steeds de basis vormen voor de voedselproductie in de wereld. Patenten beperken ook de verbetering van rassen en de nodige diversiteit aan rassen.

Mooie uitdagingen

Er zijn naar mijn mening juist heel mooie andere uitdagingen. Zie: “Uitdagingen en kansen voor agrarische sector in nieuwe wereldwijde trend gmo-vrij voedsel”.

Ook is er inmiddels een techniek beschikbaar om de klassieke veredeling te versnellen. Dat is de zogenaamde ‘merker-techniek’. Daarmee worden in het laboratorium bijvoorbeeld gewenste genen van planten opgespoord om zo voor klassieke veredeling sneller tot de gewenste kruisingsparen te komen.

Cogem

Waarom wordt er als het gaat om toepassing van gmo in de geneeskunde minder moeilijk gedaan dan bij plantenverdeling, vroeg Sybe Schaap, Eerste Kamerlid voor de VVD en voorzitter van Cogem (Commissie genetische modificatie) zich af op de LNCN-themadag Aardappel in Dronten, zo meldde Nieuwe Oogst op 17 februari. Ik denk dat hier een rol speelt dat het bij plantenveredeling echt om de ontwikkeling van nieuwe rassen gaat en om reproductie. Bij geneeskunde ligt dat heel anders.

Een ander punt dat raakt aan wat de heer Schaap noemde, is dat het natuurlijk vreemd is dat mensen wel gewoon melk drinken van koeien die dagelijks gevoerd worden met gmo-soja en tegelijk wel tegen toepassing van gmo-technieken in zaaizaad zijn. Maar helemaal hypocriet vind ik het dat de voorstanders van gmo steeds maar weer hun ‘grote zorg’ over de voedselvoorziening van een toenemende wereldbevolking tonen, zoals zeer recentelijk nog de CEO van Bayer, Werner Baumann. Daarbij noemde hij het krimpend landbouwareaal. Maar Baumann noemt er niet bij dat die krimp van het landbouwareaal mede door Bayer en Monsanto komt. Door hun bedrijfsstrategie en producten neemt het oppervlakte monoculturen toe en wordt de bodemecologie schade toegebracht met verschraling van de bodem tot gevolg. Daardoor ontstaat krimp.

Biologische sector

Tenslotte moet gezegd, dat er in de snel groeiende biologische sector waarin ook de bodem de verdiende aandacht krijgt ( People4Soil ) al meerdere prima aardappelrassen worden geteeld, die voldoende resistent zijn.

Een verkorte versie van dit artikel is gepubliceerd in Boerderij Vandaag van 24 februari 2017, ook online:
“Nieuwe gentechnieken zijn nog taboe”.

Verder verscheen op 18 mei 2017 een interview van Martijn Knuivers met Bertus Buizer in Boerderij Vandaag.

De iets uitgebreidere versie daarvan staat bij vakblad Boerderij ook online: “Gentech is verre van duurzaam” en ook bij vakblad Groente & Fruit.

Lees ook:

“Alles over genvoedsel” en argumenten tégen CRISPR-Cas in een gewas, 25 juli 2018

Geen monopolie op verbetering planten, Trouw, 29 december 2015

Locale rassen; het juiste ras – plaats – teler concept, Buizer Advies en Dr. Ir. Kitty de Jager, december 2012

Header foto: klassieke veredeling  –    Foto credit: Buizer Advies